० नयाँ पार्टी घोषणा गर्ने तयारीमा हुनुहुन्छ, कस्तो बन्दैछ नयाा पार्टी ?

–खासगरी देशको समग्र आर्थिक, सामाजिक र राजनीतिक क्षेत्रमा जस्तो गत्यावरोध देखिएको छ, त्यसलाई चिर्न नयाा भिजनसहित अघि बढ्ने संकल्प गरेका छौं । अहिले कुनै पनि पार्टीले अभ्यास नगरेको भिन्न शैली, संस्कार र विचारसहितको पार्टी बनाएर देशलाई निकास दिने तयारीमा जोडतोडका साथ लागिरहेका छौं ।

० वैचारिक रुपमा यो पार्टी कस्तो हुन्छ भन्नेमा तपाईंहरू नै अलमलमा परेको हो कि जस्तो देखिन्छ । यो पार्टी डेमोक्रयाटिक हुन्छ कि कम्युनिष्ट ?

–यसमा हामी प्रष्ट छौं, अब घोषणा हुन लागेको हाम्रो पार्टी समाजवादी (डेमोक्र्याटिक) हुन्छ । समाजवाद सबैले लागू गर्ने विचार, सिद्धान्त र दृष्टिकोण हो । वामलोकतान्त्रिक समाजवाद उन्मुख वैचारिक धरातल यसको हुनेछ । र, यसका कार्यक्रम सुशासन र संवृद्धितिर लक्षित हुनेछन् ।

० जीवनको अधिक समय कम्युनिष्ट विचारको रखबारी गर्नमै खर्च गर्नुभयो । तर, अहिले कम्युनिष्ट विचार नै त्यागेर नयाा पार्टी बनाउादै हुनुहुन्छ । यस्तो निष्कर्षमा कसरी पुग्नुभयो ?

–वैचारिक हिसाबले हामीले राम्रा कुरा छाडेका छैनौं, अहिले पनि अवलम्बन गरेका छौं, भोलि पनि गर्नेछौं । कार्यक्रमका हिसाबले परिस्थिति फेरिएको र देश लोकतन्त्रसंगै संघीय मोडलमा प्रवेश गरेकाले अब नयाा ढंगले अघि बढ्नुको विकल्प छैन । सुशासन र संवृद्धिको बाटो हिंड्नका लागि कुनै वाद र सिद्धान्तको पछि नलागेर नितान्त वैकल्पिक धारा खााचो हुन्छ, हामी यही सोच राखेर अगाडि बढ्न लागिरहेका छौं । हामी डेमोक्र्याटिक र कम्युनिष्ट दुवै धाराका राम्रा कुरा ग्रहण गर्छौं । नेपाललाई परिवर्तन गर्न वर्तमान पार्टीले नसकेकाले हामीले नयाा पार्टी गठन गरेर नयाा बाटो लिएका हौं ।

० तपाईंहरूकै कुरा पत्याएर हिजो धेरै युद्धमा होमिए, कति मारिए, कति घाइते शरीर लिएर युद्धको निसानी बोकेर अहिले पनि हिंड्दै छन् । तपाईंहरूकै कुरा पत्याएर युद्धमा होमिएकाहरूलाई यो कदम धोकापूर्ण भएन र ?

–विल्कुलै यस्तो होइन । यसलाई यसरी हेर्नु पनि हुादैन । हामीले विगतमा हाम्रा कुरा पत्याएर युद्धमा लागेकाहरूलाई धोका दिएका छैनौं, यस्तो कल्पनासम्म पनि हामी गर्न सक्दैनौं । धोका दिन त परको कुरा हामी यस्तो सोच्न पनि सक्दैनौं । खासमा कुरा के हो भने संवृद्ध समाजमा पुग्ने, साम्यवादी लक्ष्यमा पुग्ने समाजवाद सहित भन्ने माक्र्सको व्याख्या थियो । यसो भन्नुको अर्थ मानिसले मानिसमाथि गर्ने सबै प्रकारका अन्याय, अत्याचार, शोषण, उत्पीडनको अन्त्य गर्ने भन्ने हो । नेपालको विशेषतामा वर्गीय, जातीय क्षेत्रीय लिंगीय उत्पीडनको अन्य गर्नेगरी राज्यलाई एउटा अग्रगामी पुनसंरचना गर्ने भन्ने हाम्रो लक्ष्य थियो, त्यो हामीले छाडेका छैनौं । खाली नाम मात्र कम्युनिष्ट गने कामचाहिं आफ्नै गर्ने तर, कम्युनिष्ट विचारकै बद्नाम गर्ने जुन संस्कार देखिएको छ, हामीलाई त्यस्तो गर्नु उचित नलागेर त्यस्तो पाखण्ड शैली नअपनाउने निर्णय गरेका हौं । कम्युनिष्टको नाममा बदनाम गर्न नचाहेका हौं । हिजोका साथीहरूलाई धोका दिएको छाडेका छैनौं, बरु जे भन्छौं त्यही गर्छौं, हिजोका साथीहरूलाई अझै समेटेर अघि बढ्छौं ।

० कतिपयले बाबुरामले विदेशीको इशारामा पार्टी फुटाए , यो प्रायोजित छ भनिरहेका छन् नि ?

यो विल्कुल निराधार, झुटो र बेइमानीपूर्ण प्रचारबाहेक केही होइन । यसमा कुनै सत्यता छैन । जहाासम्म पार्टी फुटाइयो भन्ने कुरा छ, यो पनि होइन । फुटको श्रृंखलालाई निरन्तरता दिएर हामीले पार्टी बनाउन खोजेका होइनौं । हामीले विभिन्न व्यक्ति–व्यक्तित्व र विशेषता भएका व्यक्तिहरूसंग छलफल गरेर नयाा ढंगले पार्टी बनाउन खोजेका मात्रै हौं । यसमा सबै प्रष्ट हुन जरुरी छ ।

० २०७३ वैशाख १ मा नयाा पार्टी घोषणाको कुरा थियो । तर, फेरि केही पर सारिएको भनिएको छ, कहिले घोषणा हुन्छ तपाईंहरूको पार्टी ?

–जेठ ३०, ३१ र ३२ गते हामी नयाा पार्टी घोषणा गर्दैछौं ।

० तपाईहरू भित्रै विवाद बढेकाले नयाा पार्टी घोषणा ढिलाई भएको हो कि अरु नै कारण छन् ?

–यस्तो होइन । केही तयारी पूरा नभएकाले मात्रै हामीले वैशाख १ गते नयाा पार्टी घोषणा नगरेका हौं । विचार, संगठन र कार्यक्रमका रुपरेखा सहित देशका ७५ वटै जिल्ला र गाविसहरूमा प्रारम्भिक संगठनात्मक संरचना सहित घोषणा गर्ने योजना थियो । तर, योजना पूरा नभएकाले केही पर सारेको मात्रै हो, विवाद बढेर होइन ।

० हिजो आज नयाा शक्ति निर्माण अभियान के मा व्यस्त छ ?

–हामी अहिले देशव्यापी संगठन निर्माण र आधार बनाउने अभियानमा छौं । यसका साथै केही रचनात्मक कामसहित अघि बढ्दैछौं । वैशाख १२ गते भूकम्पस्मृति सभा गर्दैछौं काठमाडौंमा । जनतासंग सम्बन्धित कार्यक्रम पनि गर्दैछौं । मूलत: हामी संगठन विस्तार र सदस्यता वितरणको काममा बढी केन्द्रित छौं ।

० देश दौडाहामा हुनुहुन्छ, माहोल कस्तो पाउनु भएको छ ?

–जनताको उत्साहजनक समर्थन सहानुभूति रहेको हामीले पाएका छौं । देशभरका जनताले वैकल्पिक राजनीतिक धारको खााचो महसुस गरेको हामीले अभियानका क्रममा भेटेका छौं । हामीले सोचेभन्दा राम्रो माहोल बन्दै छ, नयाा शक्तिको । ठाउा खाली छ र इमान्तारिता सहित काम गर्नुभयो भने अवसर दिन्छौं भनेर ठूलो हिस्साले भनेका छन् ।

० एमाओवादीबाहेकका पार्टीबाट आएनन्, यो एमाओवादीकै फाटोकपी नै भयो भन्ने पनि छन् नि ?

–विल्कुल होइन । हाम्रो केन्द्रीय अन्तरिम परिषद्को सचिवालय हेर्नुभयो भने पनि धेरै कुरा थाहा हुन्छ । बहुसंख्यक गैरमाओवादीबाट आएका छन् । कतिपय जिल्लामा बनेका कमिटीको संरचनाले नि यसको जवाफ दिन्छ ।

० नयाा शक्तिले पूर्वप्रशासकलाई बढी नै महत्व दिए जस्तो देखिन्छ । जोस, जाागर मरेका हिजो असफल भएका पूर्वप्रशासकबाट नयाा शक्तिले बढी अपेक्षा गरेको हो ?

–पूर्वप्रशासक आउन नपाउने भन्ने हामीले कहीाकतै बनाएका छैनौं । अनुभवबाट खारिएका र सुशासन र संवृद्धिका लागि त्यस्ता मान्छेहरूको खााचो भएकाले हामीले समेटेका मात्र हौं ।

० अब संगै युद्ध लडेकाहरूले त मिलेर केही गर्न सक्नु भएन । अब नौतिर मुख फर्किएका खिचडी पाराका लोभीपापीहरूलाई भेला पारेर देशलाई संवृद्धि दिन्छौं भनेर तपाईंहरूले भनिरहनुभएको कुलाई जनताले कसरी पत्याउलान् ?

–यो खिचडी होइन । वैचारिक रुपमा कसरी जाने भनेर हामीले आधारभूत डकुमेन्ट त बनाएका छैनौं । तर, सुशासन र संवृद्धिसहितको समाजवादमा पुग्ने भन्ने कुरामा सहमत भएकाहरू नै हाम्रो अभियानमा लामबद्ध हुनुभएको छ । मोटामोटी त्यही वरिपरी रहेर प्रतिवेदन पनि बनाउादैछौं । खिचडी भयो र नौतिर मुख फर्किएका भए भन्नु बिल्कुल सही होइन ।

० तपाईंहरूको अभियानमा हाइप्रोफाइलका नेता पनि आउादैछन् भनेर हल्ला गरियो । तर, त्यस्ता कोही पनि आएनन् । के नयाा शक्तिलाई नपत्याइएको हो ?

–त्यस्तो होइन । विभिन्न पक्षहरूसंग अहिले पनि छलफल चल्दै छ । कतिपय कुराहरू टुंग्याउन देशव्यापी अभियानमा हिंड्दा भ्याइएको छैन । धेरै व्यक्तिसंग कुरा भइरहेको छ । निकट भविष्यमै थुप्रै हाइप्रोफाइलकै व्यक्ति–व्यक्तित्व नयाा शक्तिमा सहभागी हुादै जाने छन् ।

० नयाँ शक्ति पहिलो शक्ति बन्ने तपाईंहरूको दाबीलाई कतिपयले हावादारी भनेका छन् । तपाईंहरूले दाबी गरेजस्तै पहिलो शक्ति बन्ने आधार के छ ?

–खासगरी हामीले १ लाख संस्थापक सदस्य हुनेगरी पार्टी घोषणा गर्दैछौं । नेपालको इतिहासमा कुनै पनि पार्टीले यतिधेरै सदस्य बनाएर पार्टी घोषणा गरेका छैनन् । अहिले हामीले करिब ७४ जिल्लामा अन्तरिम संरचना निर्माण गरिसकेका छौं । यसका साथसाथै गाउा, नगर र वडाहरूमा पनि त्यो संरचना बनाउने भन्ने भएकाले यसैलाई आधार मानेर हामीले यस्तो प्रक्षेपण गरेका हौं ।

० दाबी त गर्नुभयो, तर, के छ र तपाईंहरूसंग यतिधेरै मानिस आकर्षित गर्न सक्ने खुबी ?

–देशको बाटो सुशासन र संवृद्धिको बाटो हो । थुप्रै विचार र वादको एकेडेमिक बहस गर्न सकिएला तर, जनतालाई जीवनमा परिवर्तन चाहिएको छ । रोजगारी चाहिएको छ, परक्यापिटा इनकमको अभिवृद्धि चाहिएको छ । त्योबाटो हामीले लिएका छौं, तर अरु रानीतिक दल यो कुरामा कुहिराका काग जस्तै बनिरहेका छन् । त्यसैले जनताले हामीलाई साथ दिन्छन् भन्नेमा हामी विश्वास छौं ।

० तर, नयाँ पार्टी गठन हुनु पूर्व नै विवाद बढेको भ्वाङ परेको कुरा आइरहेको छ ?

–यो बिल्कुलै होइन । अलीअली केही विषयमा आन्तरिक छलफल र बहस मात्रै भएका हुन् । आन्तरिक छलफललाई बुझ्दै नबुझी विवाद भनिएको मात्र हो । हाम्रो पार्टीमा बाहिर आएजस्तो केही पनि विवाद छैन । विवादरहित ढंगले हामी अघि बढिरहेका छौं ।

० त्रिविमा प्राध्यापक संगठन बनाइएको विषयलाई लिएर रामेश्वर खनाल र मुमाराम खनालले विरोध गर्दै यसले पार्टी नबन्दै विघटन हुने चुनौती दिनु भयो नि ?

–उहााहरूसंग सौहार्दपूर्ण ढंगले यो विषयमा छलफल भएको छ । अली नयाा ढंगले संगठन निर्माण गर्ने भन्ने कुरा उहााहरूको हो । यसलाई विवादभन्दा पनि बहसका रुपमा लिनुपर्छ ।

० माओवादी छाड्नु भयो , कस्तो महसुस गरिरहनु भएको छ ?

–माओवादी आन्दोलनले एउटा कालखण्डमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेको थियो । परिवर्तन पनि यसकै बलमा भयो । तर, अब अहिले हामी नयाा कोर्षमा परिवर्तन गरेका छौं, त्यही बाटो, त्यही शैली र त्यही निरन्तरताले अब देशका समस्या सम्बोधन गर्न सक्दैनन् । त्यसैले हामी नयाा बाटो रोज्न बाध्य भएका हौं । हामीले लिएको बाटो नै देशका समस्या समाधानका लागि उपयुक्त भएकाले मैले व्यक्तिगत रुपमा फरक अनुभूति गरेको छु । फरक संगत गर्दा रमाइलो लागिरहेको छ ।

० एमाओवादीका नेताहरूसंग भेटघाट हुन्छन् कि हुादैनन ? भेटमा कस्ता कुरा हुन्छन् ?

–भइराख्छ । कुनै कसैप्रति पूर्वाग्रह छैनौं । फोन र भेटघाट भइराख्छ । टुटफुट भएर गएका साथीहरूलाई मिलाएर जान पाएको भए राम्रो हुन्थ्यो भनेर उहााहरूले भन्नुहुन्छ । मैले अब नयाा ढंगले जानुको विकल्प नभएकाले यो अभियानमा लामबद्ध हुन आग्रह गर्ने गरेको छु ।

० एमाओवादी र प्रचण्डलाई कसरी विश्लेषण गर्नुहुन्छ ?

–व्यक्तिगत रुपमा म प्रचण्डको सम्मान गर्छु । किनभने उहाँको र मेरो कहिल्यै नराम्रो भएन । इतिहासमा उहाँले निर्वाह गरेको भूमिकाप्रति म सदाशयता प्रकट गर्न चाहन्छु । पार्टीमा रहुन्जेलसम्म सहयोग गरेकाले व्यक्तिगत सहानूभूति अहिले पनि छ ।

० एमाओवादीको भविष्य के होला ?

–एमाओवादीका बारेमा अहिले टिप्पणी गर्नुु त्यति उचित छैन । जुन बाटो एमाओवादीले लिइरहेको छ, त्यो जनताको समस्या समाधान गर्ने बाटो होइन । उहााहरूले ट्रयाक चेन्ज गर्नु भएन भने उहााहरूले देशको नेतृत्व गर्न सक्नु हुादैन । ट्रयाक चेन्ज गरेर सुशासन र संवृद्धिको बाटो लिएर आउनु भयो भने भोलिका दिनमा एमाओवादीसंग हाम्रो कार्यगत एकता पनि हुनसक्छ ।

० अहिलेको राष्ट्रिय राजनीतिलाई कसरी विश्लेषण गर्नुहुन्छ ?

–आर्थिक, सामाजिक, राजनीतिक रुपमा विकराल अवस्थामा छ मुलुक । कूटनीतिक सम्बन्ध बिग्रिएको छ । सरकारको डेलिभरी न्यून छ । विकास बजेट खर्च हुन सकेको छैन, भूकम्पपीडित च्यातिएको पालमूनि बसिरहेका छन् । उता, अन्तर्राष्ट्रिय दातृ राष्ट्रले गरेको सहयोग पनि सदुपयोग हुन सकिरहेको छैन । अभाव, महागी भ्रष्टाचार मौलाएको छ । राज्यको उपस्थिति हो कि होइन भन्ने महसुस जनताले गरिरहेका छन् । समग्रमा भन्नुपर्दा राज्यविहीनताको अनुभव हामीले गरिरहेका छौं ।

० मधेस फेरि पनि आन्दोलनको मूडमा छ । मधेस समस्या समाधानको सूत्र के होला ?

–बहुलतासहितको देश भएकाले सबै पक्षको अपनत्व हुनेगरी संविधान संशोधन गरेर समस्या समाधान गर्नुपर्दथ्यो । तर, समस्या समाधानमा सरकारले चासो नदिंदा स्वामित्व छुटेको अनुभव मधेस तराई थरुहटले गरेको महसुस गरेका छौं । सबै वर्ग जातिको छुटेका हकअधिकार सुनिश्चित गर्न समावेशी समानुपातिक र सहभागितामूलक लोकतन्त्रको मान्यता अनुरुप राज्यका विभिन्न निकायमा पहुाच र प्रतिनिधित्वका सुनिश्चितता हुने गरी संविधान संशोधन गरेर हल गर्नुपर्छ । गरिएन भने कहीा न कहीा अल्झिएको विषय भड्किएर आउने खतरा रहिरहन्छ । त्यो खतरा टार्न छुटेका विषय सम्बोधन गरेर जानु बुद्धिमानी हुन्छ ।