शब्द /तस्विर :अर्जुन पाख्रिन तामाङ

तामाङ भाषामा व्याकरण हुन्छ । व्याकरण अनुसार बोल्नु पर्छ । तव मात्रै तामाङ भाषा, भाषा हुन्छ । माइको जापानी नागरिक आङनेन मिकोले भनेको कुरा हुन् । उनी नेपालमा महिला शिक्षा अध्ययन गर्न आएका हुन् । उनको पिएचडि यही विषयमा हुदैछ । तर तामाङ भाषा कसरी बोल्न र पढन् जाने त । हामीले भन्दा उनले भाषा विज्ञानलाई केलाएर बोल्न र उचारण गर्न सिपालु छिन् । एउटी जापानी नागरिकले नेपाली भाषा बोल्नुलाई हामी अनौठो मान्दैनौ तर उनी तामाङ भाषापनि नेपाली जतिकै सक्षम छिन् । कसरी जान्ने भइन  मिको तामाङ भाषा यस विषयमा कुराकानीको आधारमा तयार पारेको सामाग्री  :

उनी ५ वर्ष अघि नेपाल आएकि रहेछिन् । विशेषगरी नेपालका आदिवासी जनजाति महिलाहरुको शिक्षाको विषयमा अध्ययन गर्न । उनले यही विषयमा पिएचडि गर्दै छिन् । उनको यो वर्ष पिएचडिको रिसर्च सकिदै छ । उनले आफ्नो पिएचडिका लागि काभ्रेको दोलनघाटको तामाङ गाउँलाई छानेका रहेछन् ।

ग्राडेटे स्कुलटल अफ असिएन एड अफ्रिका अरि स्टडिज क्योउटो युनिभर्सीटि (Graduate School of Asian Area Studies Kyoto University) रहेछ । उनले नेपालको कुनै गाउँमा आदिवासी जनजाति महिला शिक्षाको विषयमा अध्ययन गर्ने योजना बनाएका रहेछन् । यही योजना पछि उनको युनिभर्सीटिले उनको प्रस्तावनालाई स्कृति दिए पछि उनले काभ्रे जिल्ला छानेका रहेछन् । नेपाल आउने भए पछि उनले जापानमा नै नेपाली भाषा सिकेका रहेछन् । नेपालमा आए पछि तामाङ गाउँमा जाने भए पछि तामाङ भाषा सिकेको उनले सुनाए ।

यही क्रममा उनले विभिन्न तामाङ भाषाको पुस्तक र पत्रत्रिकाहरु खोजि गरेर अध्ययन थालेका रहेछन् । उनले तामाङ डाजाङ, तामाङ सरोकारमा प्रकाशित आलेखहरु अध्ययन गरेका रहेछन् । यही क्रममा मिकोसँग भेट भएको थियो ।

उनीसँग भेट भएपछि काभ्रे जाने रुटिङसँगै उपत्यकामा हुने कार्यक्रमहरुको विषयमा जानकारी गराएका थिए । उनले भक्तपुरमा हुने सेमल्हेङ न्हानसम्मको कार्यक्रममा आफ्नो प्रस्तुती राखेका थिए । सजिलै तामाङ भाषा बोल्न, लेख्न र लेख रचना तयार गर्ने जापानी नागरिकले भनेका थिए ‘ तामाङ समुदायभित्र धेरै स्वतन्त्रता रहेछ । तर शैक्षिक स्तर न्यून छ ।’

करियर भन्दा पनि संस्कार र सस्कृतिमा रमाउने र खेति पातीमा बढि समय दिने भएकाले शैक्षिक सुधार हनु नसकेको टिप्पणी गरेका छन् । उनले भने ‘ जामेकादे बेनान छे खान्बारी निला जाकोला क्लाङसि जेन टिला ।’

तामाङ समुदायमा पुग्ने वित्तिकै उनले भन्ने गरेका छन् ‘ लास्सो फ्याफूल्ला, ज्याबा खाम्बान मुस्युला ।’ उज्यालो अनुहारका मिको मुस्कान सहित प्रस्तुत हुन्छिन । दोलखाको सोक्ला गाउँ पुगेका मिकोले बाटोमा देखिएका तामाङ हजुर आमा बुबाहरुलाई यसरी नै अविवादन गरे । र भने ‘ ज्याबा खाम्बान मुस्युला ।’

उनले सम्मान पुर्वक भाषा विज्ञानलाई ख्याल गर्दै बोल्छिन् । उनले अमृत योञ्जन तामाङको तामाङ भाषाको शब्दकोष पढ्ेका छन् । उनले तामाङ व्याकरण पनि पुस्तकमा मात्रै पढेका छन् । उनले यहि बीचमा सोधेका थिए । तामाङको आफ्नै लिपि चै के हो ?? यस विषयमा उत्तर दिन चाहिन ।

उनले दुइ वर्ष दोलखा जिल्लाको भिमेश्वर नगरपालिका वडा नम्बर ४ सोक्ला तामाङ गाउँमा महिला शिक्षा र तामाङ भाषाको अध्ययन गरेर सकाएका छन् । नेपाली भाषा खरर बोल्ने र तामाङ भाषा हामीले भन्दा स्पष्ट बोल्न सक्ने यी जापानी नागरिकले यो वर्ष नेपालको महिला शिक्षामा पिएचडि सकाउने छिन् । साथै उनले नेपालमा अनुभव गरेका भोगेका विषयमा तामाङ गाउँ र भाषाको पुस्तक प्रकाशन गर्ने भएकि छिन् ।

नेपालको भिडभाड शहर अनि कोच्चा कोच गरेर हिडेको यात्रा सम्झिदा अलि गम्भिर भएर भनिन ‘ल्हाना ताम तिला हिन्ना विसाम् आखे, माम् छ्याम्री जामेकोलाकादेदा ल्हानान गारो ताबा स्याप्पा मुला ।’ चु ज्याबा आहिन ।’ तामाङ भाषा खरर बोल्न सक्ने मिको उमेरले २६ मा टेकिन तर आफ्नो करियरका लागि नेपालमा पिएचडिका लागि अध्ययन गरेकि छिन् ।

उनले दोलखा र काभ्रेमा भाषिक क्रियापद फरक पाएको सुनाइन । दोलखा बस्ने क्रममा उनले आदिवासी जनजाति महासंघले बनाएका ज्यूउँदो संग्राहलय पनि अवलोकन तथा अध्ययन गरेका छन् । उनको पुस्तकमा संग्रहालयको विषयमा पनि लेखिएको बताइन । उनको पुस्तकको विषयमा तामाङ अनलाइनका सम्पादक अर्जुन तामाङले भाषा सम्पादनको जिम्मेवारी पाएका छन् ।