हेडलाईन

तामाङ समाज क्यानाडाको तेश्रो अधिवेशन सम्पन्न         तामाङ सोसाईटी अफ सिड्नीको अध्यक्षमा विशाल तामाङ चयन         नेफिन इजरायलको अध्यक्षमा कुमार आङ्देम्बे चयन         ग्याल्थुमकी मृगौला पिडितलाई वडाअध्यक्ष द्वारा सकलित रकम हस्तान्तरण         नेफिन इजरायलको ११ औ वार्षिकोत्सव तथा साधारण सभा हुदै         रोमानियामा पहिलो पटक बुद्ध जयन्तीको पावन अवसरमा शान्तिपुर्न -याली सुसम्पन्न ।         क्यानाडाको मिस्सीसागामा २५६७ औं बुद्ध जयन्ती समारोह सम्पन्न         नेवा: खल: इजरायलले साधारण सभा तथा फोटो प्रतियोगिताको आयोजन गर्दै         नेपाल तामाङ घेदुङ रोमानियाको पहिलो अधिवेशन भव्यताका साथ सम्पन्न         रोमानियामा निधन भएका तामाङको शब नेपाल पुग्यो         मृगौला पिडितलाई आर्थिक सहयोग         तामाङ सोसाइटी अफ अमेरिकाको अध्यक्षमा बुद्धिमान तामाङ निर्वाचित         प्रतिभाशाली तामाङ संचारकर्मी दीपेन्द्र दोङ तामाङको निधन         प्रदेश नम्बर १ को पुन:नामाकरण आन्दोलनका घाइते लिम्बुको मृत्यु ,शहिद घोषणा गर्न माग         क्यानाडामा छक्का पन्जा-४ पहिलो दिन हाउसफूलको साथ् प्रदर्शन        

तामाङ जातीको : छेवर संस्कार

cheawar

तामाङ जातिमा छेवर महत्वपूर्ण संस्कार हो | भान्जाको  दिर्घायु र कर्म चलाऊन मामा द्वारा कपाल खौरने कर्मलाई (छेवर)भनिन्छ | यस लाई (क्रा ब्रेबा) भनिन्छ | छेवर सक्नेले मामा डाकी र नसक्नेले मामाको घरमा गएर बिधिबिधानपूर्वक गर्ने प्रचलन छ |

छेवर कार्य सम्पन्न गर्दा बिशेष चाडपर्ब र उत्सबहरुका साथै सोमबार वा बुधबार बिजोर बर्ष पारी गर्ने गर्दछ | जोर बर्षमा छेवर गरे अशुभ हुन्छ भन्ने तामाङ जातिमा धारणा छ | प्राय: चैत्र, साउन, भदौ र पुष महिनामा छेवर गरिदैन | त्यस्तै आईतवार जन्मबार, जन्म महिना र बाघ  बर्षमा छेवर गरिदैन |

छेवर कम्तिमा तीन बर्ष र बढीमा ११ बर्ष भित्र लामा द्वारा साइत हेरेर गर्ने गरिन्छ | जोर बर्षमा आमाले गर्वधारणा गरेमा, मिर्त्यु शोक   परेमा घेवा सम्पन्न नभए सम्म छेवर गरेमा अशुभ हुन्छ भन्ने धारणा छ | छेवर गर्नु पूर्व भान्जाले कपाल काट्नु हुँदैन भन्ने मान्यता छ | कथंकदाचित केही गरी छेवर गर्न ढिलो भईहाल्यो भने पनि विवाह पूर्व अनिवार्य रुपमा गर्दछ्न | छेवर कार्य मामा सँग सम्बन्धित भएको हुँदा मामाको समय अनुकुलतामा यो संस्कार गरिन्छ | छेवर गर्दा सर्बप्रथम भान्जा खलकले (म्हेनिङ डाङ) दशै कोसेली लिएर मामा कहाँ जाने गर्दछन | यसरी कोसेली लानुको अर्थ मामालाई भान्जाको छेवर हुँदैछ भन्ने सङ्केत गर्नु हो | यसलाई (आस्यङ खि:बा डाङ) पनि भनिन्छ |
यस्तो कोसेली पाएपछि धेरै मामा खलकहरु एक आपसमा भान्जाको छेवर कुन महिना,कुन दिनमा गरिदिने भनेर सरसल्लाह गर्दछन भने अर्कोतिर कुन कोसेली लैजादा मामाको आर्थिक स्थिती र गाउँठाउँको प्रचलन हेरेर लैजाने गरिन्छ |सामान्यतया मामा कहाँ लगिने कोसेलीहरु तीन प्रकारका हुन्छन :

(क) नागा डाङ (कुखुरा कोसेली)
(ख) रा डाङ (बाख्रा कोसेली)
(ग) मुइ डङ (भैंसी कोसेली)

कतै मामाहरु नै उल्लेखित कोसेली माग गर्दछन् | मामाले कोसेली माग गरेको भए सोही अनुसार लग्ने गरिन्छ | मामा कहाँ लगेकै दिन छेवर मामा कहाँ गर्ने कि भान्जाको घरमा गर्ने भन्ने र तिथि मिती तय गरिन्छ | त्यसपछि भान्जा कहाँ छेवर गर्ने भए मामा कहाँ सगुन पोङ पठाएर मामाहरु धेरै भए कति  जान आउने ? कहाँ सम्म लिन आउनुपर्ने हो ?निश्चित गरिन्छ | अनि  घर तर्फबाट छेवरमा उपस्थित हुन हाड नाता, इस्टमित्र, गाउँले छरछिमेकीहरुलाई निम्ता  गरिन्छ |

सामान्यतय छेवरमा आउँदा निम्तालुहरुले  नाताका आधारमा सगुन कोसेली र पर्मा स्वरुप केही दस्तुर लिएर आउंछन | यसरी पर्मा हाल्दा भने १३ दिने दाजुभाइहरुले दुई पाथी मकै वा चामल र एक भारी दाउरा लानु पर्ने प्रचलन छ | छोरी चेली र इस्टमित्रले नाता हेरी सगुन स्वरुप कम्तिमा कुखुरा कोसेली लाने परम्परा  छ | गाउँले निम्तालु पाहुनाहरुले केही रकम पर्मा स्वरुप हाल्ने गर्दछ | यसरी हलिएको पर्मा कोसेली र दस्तुरहरु छेवर घरमा गरेमा वा निम्ता गरेमा अरुको छेवर पर्मा फिर्ता  गर्ने प्रचलन छ | मामाघरमा आफु खुसी निम्तो नगरी गरेमा पर्मा फिर्ता नगर्ने चलन छ |

घरमा छेवर गर्दा मामा र मामाखलक सामान्यतया फेटा, टोपी, एउटा गाग्री, एउटा कचौरा र एक सरो लुगा कम्तिमा लानु पर्ने प्रचलन छ |धुमधामसँग भान्जाको घरमा छेवर गर्दा भने मामा वा भान्जा खलक दुबै धनी भए भान्जालाई सुनको  सिक्री, औठी , तामाको फोसी, बाटा लाने गरिन्छ | त्यसतै  छेवर गर्नका लागि मामालाई जुन प्रकारका कोसेली लगिन्छ| सोही प्रकारको मुल्य पर्ने उपहार सामाग्रीहरु मामाहरुले लाने प्रचलन छ त्यसै गरी बिदाबादिमा पनि मामालाई ल्याएका  सगुन, कोसेली र सामाग्री अनुसार बराबर पर्ने गरी फिर्ता गर्ने प्रचलन छ | यसको वापत छोरी चेलीले मामा पुर्याउन जाँदा बाख्रा, भैंसी आदी कोसेली लाने प्रचलन छ | मामाको घरमा गर्ने छेवरमा मामाको खुशीले भान्जालाई गाग्री,थाल,कचौरा र एकसरो लुगा शिर  देखि  पाउ सम्मका  (जुत्ताधरी)  दिने प्रचलन छ |

छेवर कार्यमा बिशेष कपाल खैरने कार्य

शुभ साइत पारी कार्य आरम्भ गरिन्छ | छेवरको दिन बिहानै बालकलाई सफासुग्घर नुहाइ गरी केश काट्ने तयार गरिन्छ | मामा र भान्जालाई पुर्व फर्कएर बसाइन्छ | मण्डपमा मामाले आसन ग्रहण गरेपछि एकपटक सगुन रेम बाँडिन्छ | भान्जा भन्दा ठीक पछाडि भान्जी चेलीहरुले टपरी माथि सेतो कपडा राखेर कपाल थाप्न बस्दछन्  | कपाल भुईमा पर्न दिनु हुँदैन भन्ने धारणा छ | निम्तालु  र आफ्न्तहरु पनि छेवार मन्डप वरीपरी बस्दछन् |

त्यसपछि छेवर गर्ने बच्चाको आमा बुवाले भुम्बाको कलशलाई पूजा गरेर छेवार मन्डपलाई भित्र पारी तीन पटक घुम्दछन् | बाबुले अघिअघि धुपौरोमा स्युक्पा (धुपी) धुप र बत्ती लिएर सोको पछि पछि आमाले भुम्बाको टुटिबाट पानीको धारा नटुटाइ तीन पटक घुम्दछन् |
भान्जाको दशाग्रह जाओस् र छेवार कार्यमा कुनै बिध्नबाधाहरु नआओस् भनेर मामाले ग्रह शान्तिको लागि पूजा गर्दै भान्जालाई कुखुराको फुल र बत्तीहरुले मन्छाएर दोबाटोमा वा मन्डपको चारै सुर र मध्यभागमा राख्ने गरिन्छ |

पुन: एकपटक छेवरमा उपस्थित सम्पूर्ण ब्यक्तिहरुलाई सगुन रेम दिइन्छ | त्यो भान्जाको कपाल काट्ने कार्य प्रारम्भ गर्नका लागि अनुरोध स्वरुप प्रदान गरिन्छ | साथै भान्जालाई पनि सगुन स्वरुप दही र केरा खाना दिइन्छ |

त्यसपछि भान्जाको कपाल भिजाइन्छ र मामा-भान्जाको मुखमा दुबोको झुप्पोहरु राखिन्छन् | गान्बाहरुले भान्जाको कपाल खौरने आदेश दिएपछि मामाले भान्जाको दाहिने तिरको कन्सिरको केही रौ राखेर कपाल टुपी  नराखीकन खौरने गर्दछन् | यसरी कन्सिरको रौ राख्नुको अर्थ आफ्नो कपालको बिज राख्नु हो |

कुनै भान्जाको मामाहरु एक भन्दा बढि भए जसको नामबाट साइत जुर्दछ उसैको नामबाट कपाल काटी खौरने कार्य गर्दछन् भने प्राय: जेठो मामा द्वार नै कपाल खौरने गरेको पाईन्छ | त्यस्तै सहोदर भान्जाहरुको छेवार गरेको भए कपाल खौरद एकले अर्कालाई देख्नु हुँदैन भन्ने धारणा छ | त्यसैले सहोदर भान्जाहरुको  कपाल मामाले खौरद सेतो कपडाले छेक्ने गरिन्छ|

भनिन्छ, त्यस दिनदेखि भान्जा बौद्ध संस्कार  अनुसार बौद्द धर्ममा प्रवेश गर्दछन | त्यसैले छेवार लाई (टाप्च्यो) पनि  भनिन्छ |बौद्द धर्म अनुसार टाप्च्यो भनेको बौद्द शासनमा प्रवेश गर्नु हो | कसै कसैले लामा रिम्बोर्छेहरुबाट पनि टाप्च्यो गराउने गर्दछन् | तामाङ समाजमा मामाले भान्जाको कपाल काट्ने अवसरमा गाउंका दमाईहरुले बाजागाजा बजाउने र बन्दुक पड्काउने गर्दछन् |

छेवर गर्दा खौरिएको कपाललाई कचौरा वा टपरी माथि सेतो कपडा राखेर भान्जी चेलीहरुले भुइमा पर्न नदिएर थाप्ने गर्दछन | यसैले तामाङ समाजमा छेवार संस्कारमा  तामाङ चेली नभई हुँदैन |

अनि  उक्त कपाललाई लामा द्वारा ठुई  (चोखो) गरी छेवर सम्पन्न भएपछि चोखो ठाउंमा राख्ने गरिन्छ | कसै कसैले थापिएको कपाललाई सेतो कपडाले बाँधेर जिबन पर्यन्त सम्म जतन गरी राख्ने पनि गर्दछन् |

छेवरको मुख्य तात्पर्य पुरानो वा जन्मदाको केश मुण्डन गरी नयाँ केश आउँन दिनु र बालकको शारीरिक बृदि भएको आभास दिनु नै  हो | त्यसपछि भान्जालाई सगुनको स्वरुप माछा, फुल,दुध,मासु र जाँड वा रक्सी खुवाउने गरिन्छ |अनि  भान्जाले लगाएको पुरानो कपडा खोली मामाले ल्याएको  नयाँ कपडा लगाई दिने गरिन्छ | यसरी मामा द्वारा उपहार स्वरुप दिने कपडाहरु प्राय : सेता  हुन्छन |

कपडा पहिराई  दिने प्रचलन पनि गजबको छ | कपडा  लगाई  दिदा शिरबाट शुरु गरेर पाऊ सम्म पुर्याइन्छ | त्यसपछि मामाले भान्जालाई फेटा गुथाउछन् | यसरी दिईने फेटा पनि बिजोर हात (९,११,१३ …) लामो हुने गर्दैछ | अनि  मामाले भान्जालाई म्हार (घ्यु) लेपी टाटे/को-म्हेन्दो (टोटोलको फुल) को टिका लगाई  खादा पहिराई  दिने गर्दछन् |

टिका लगाउंदा पनि मर्यादक्रम अनुसार लगाइदिने चलन छ | सर्बप्रथम मामा, माइजु, बाजे, आपा, आमा, क्रमश: नातागोता आगन्तुकहरुले लगाइदिने गर्दछन् | टिका लगाइदिए पछि भान्जाले “छे”(ढोग)गर्दछन् भने टिका लगाई  दिनेले ढोग थाप्दै आशिर्बद दिने गर्दछन् |
दक्षिणा दिदा पनि तामाङ समाजमा दुई प्रकारले दिने गर्दछन |

(१) टपरिमा
(२) थालमा

थालमा दिएको दक्षिणा भान्जाको हुने र टपरिमा दिएको दक्षिणा भान्जी चेलीको हुने गर्दछ | भान्जालाई टिका लगाई  दक्षिणा दिएपछि सँगै बसेकी भान्जी चेलीहरुलाई पनि दिनु पर्दछ | टिका राख्ने कार्य सम्पन्न भएपछि चेवारमा रखिएको सगुन पोङ्लाई टाटे/को-म्हेन्दोले “छ्योत” गर्ने गरिन्छ | उपस्थित सम्पूर्ण महानुभावहरुलाई सो सगुन बाँडिन्छ |

त्यसपछि मन्डपमा  राखिएको १३ सगुनलाई क्रमश: आस्यङ, (मामा) भान्जा, लामा, ताम्बा, गान्बा, चोहो, निम्ता बाँड्ने  निम्तालु  मध्ये एक, छ्यङ्बस्या, कठौबा, बन्डेल्बा, ओतिबा, भान्जेबा, बोन्बो र बन्दुके समेतलाई दिइन्छ |

त्यस्तै कतैकतै प्राप्त सम्पूर्ण सगुनहरुलाई दुई भागमा बिभाजन गरी  एक भाग मामालाई पठाउने, अर्को भाग छेवरमा सहभागीलाई बाँडेर खुवाउने गरिन्छ | त्यस्तै गरी सगुनहरु पठाउँदा  छिमेकीहरुले, दाजुभाइ खलकहरुले मन्डपमा  ल्याएको सगुनमा केही थप गरी राखी फर्काउने गरिन्छ |

त्यसपछि मामाले भान्जाका बाबु-आमालाई भान्जाका लागि भिक्षदान स्वरुप ल्याएका उपहारहरु बुझाईन्छ | प्राय: यस्ता  उपहारहरुमा लुगाफाटा, गरगहनाका अतिरिक्त थाल,कचौरा, खड्कुलो, करुवा, फोसी, बाटा, सुन, चाँदि, औकात हेरी हुने गर्दछ |

निम्तालुहरुले पर्म रुपमा सहयोग केही रकम दिने गर्दछन् | जसलाई  तामाङहरु चरी भन्दछन् | जुनपछि टिपोट हेरी निम्तालुहरु कहाँ छेवार गर्दा सो रकम सोही हिसाब-किताबमा फिर्ता गर्ने प्रचलन छ |

त्यस्तै कतै कतै तामाङहरुले छेवार गर्दा भान्जालाई गाई गोठ्मा लगेर गाई कै दाम्लोले घिच्रोमा बाँधेर मामाले कपाल काट्ने वा सिधै खौरने गरिएको पनि पाईन्छ| यो हिन्दू धर्मको प्रभाब हो |कपाल खौरिए पछि चेलीहरुले छेवार गरिएको गाईको दाम्लो फुकाउने गर्दछन् | दाम्लो फुकाएर खौरिएको कपाल भुईमा पर्न नदिई  सेतो कपडामा थापे बपात घर तर्फकाले चेलीहरुलाई दक्षिणा दिने चलन रहेको पाईन्छ | अनि भान्जालाई आँगनमा ल्याएर बसाएर  मामाले पगरी (फेटा) लगाइदिने गर्दछन् |

त्यसपछि मामाले भान्जा र भान्जासंगै बसेका चेलीहरुलाई टिका लगाई  दक्षिणा  दिएर आशिर्बाद (नाम्गर) दिने चलन पनि छ | मन्डपमा वा गोठमा जहाँ राखी छेवार गरे पनि त्यसदिन कपाल खौरदा दाहिने तर्फको कन्सिरमा केही रौ राख्ने प्रचलन छ|

छेवरको पहिलो दिन

छेवार संस्कारमा मामाको भूमिका महत्वपूर्ण रहन्छ | मामा बिना यो संस्कार सम्पन्न गर्न सकिन्न | यदि कसैको मामा छैनन भने आमाकै थरको कसैलाई मामा बनाई  छेवार गर्नु पर्दछ |भान्जाकै घरमा छेवार गरिएमा सोको लागि भान्जा कहाँ आएका मामाहरुलाई केही कोसेली लिएर परसम्म बहिनी ज्वाँईले गान्बा (गाउँका ठुला ठालु)हरु डम्फुरे र बन्दुकेहरु सहित लिना जान्छन्  |

जो प्राय: भञ्ज्याङ वा देउराली वा दोबाटोसम्म हुने गर्दछ | जहाँ मामा खलकहरुलाई पूर्व फर्काएर  गुन्द्री माथि राडीपाखीमा बिछ्याइ बसाइन्छ |

अनि मामाहरुलाई बहिनी ज्वाँईले घुँडा टेकेर ढोग गर्दछन्  |  अनि सगुन रेम खुवाइन्छ | भान्जा खलकहरुले मामाहरुलाई चेवार मन्डपसम्म बाजागाजाका साथ बन्दुक पड्काउदै बोकेर भित्राउने गर्दछन् |

यसरी मामा भित्र्याउदा मामाको घर धेरै टाढा भए  एकदिन अघि नजिकै भए छेवारकै दिन भित्र्याउने गरिन्छ | मामाहरुलाई एक दिन अघि भित्र्याएको खण्डमा सोही रात्रीदेखि  छेवार कार्य सम्पन्न भई मामा बिदाबारी नगरेसम्म भान्जा पट्टिको डम्फुरे र मामा पट्टिको डम्फुरे बीच दिनरात दोहोरो सेलो चल्दछ | त्यस्तै भान्जालाई मामाकै घरमा लगेर छेवार संस्कार सम्पन्न गर्ने परम्परा तामाङ जातीमा छ |






शुभकामना

भर्खरै...

लोकप्रिय

रोचक खबर

रोमानियामा सोनाम ल्होछार तथा बृहत् साँस्कृतिक कार्यक्रम सभ्य र भब्य रुपले सम्पन्न

रोमानियामा सोनाम ल्होछार तथा बृहत् साँस्कृतिक कार्यक्रम सभ्य र भब्य रुपले सम्पन्न

"प्रावास मा आफनो भाषा , धर्म कला र संस्कृति को जगेर्न गर्नै " भन्ने मुल नारालाई आत्मसात गर्दै सन् ०१।०१।२०२३ का... बाँकी यता

Phursang Lama / February 18, 2024

५५ वर्षपछि दुई देशबीच श्रम समझदारी कायम

५५ वर्षपछि दुई देशबीच श्रम समझदारी कायम

  रोमानिया । नेपालीहरुको आकर्षक गन्तव्य बन्दै गएको युरोपेली मुलुक रोमनियासँग नेपालले द्विपक्षीय श्रम... बाँकी यता

Phursang Lama / October 7, 2023

 Photo Gallery

  • अमेरिकास्थित दुई तामाङ संस्थाबिच एकता हुने

  • नेपाल तामाङ घेदुङको कोन्ज्योसोम घोषणा पत्र २०७४ सार्वजनिक

  • फोनिजको अध्यक्षमा डण्ड गुरुङ निर्विरोध निर्वाचित

  • अभिनेत्री पूर्णिमा लामा तामाड – म रुन्चे कहाँ हो र ?’

  • चर्चित मोडल स्मिताका सात कामुक फोटो सार्वजनिक(फोटोफिचर)

  • लुम्बिनीमा अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध सम्मेलन गर्ने तयारी

  • नेपाल तामाङ घेदुङको राष्ट्रिय बिधान-सभा चैत २३ र २४ गते

  • पहिचानको मुद्दा कहाँ पुगेर अत्कियो ?

  • यस्तो छ – नमस्कार गर्नुको कारण र महत्व

  • स्वयम्भुमा १३ पटक परिक्रमा र सरसफाई कार्यक्रम सम्पन्न (फोटो सहित)

  • महिलाले ध्यान दिने पुरुषका ७ चिज

  • प्रधानमन्त्री प्रचण्डले तामाङ संस्कृति भवन बनाउन सहयोग गर्ने घोषण,कुलमान घिसिङको प्रशंसा

  • राष्ट्रिय सोनाम ल्होछारको अवसरमा तामाङ ह्वाइखा (कविता ) प्रतियोगिता हुने

  • तमु ल्होसार के हो र कसरी मनाईन्छ ?

  •  Music videos

  • नेपालले गर्यो नयाँ नक्सा सार्वजनिक

  • भारतले जबरजस्ती हटाउन लगायो नेपाल भारत सम्बन्धि बीबीसीको डकुमेण्टी

  • तामयिक लिपी र सम्भोटा लिपीमा फरक के छ ? लेख्ने तरिका सहित

  • ‘तिम्रो घरको वरिपरि’ युट्युब ट्रेन्डिङ नम्बर १ मा (भिडियो)

  • मिस तामाङ २०१८ का सहभागीहरु तामाङ भुषभुषा र डम्फुको साथमा तामाङ भाषाको गीत गाउदै

  • तीनकुनेमा आयोजित सोनाम ल्होछार कार्यक्रममा सुरक्षाकर्मीले हस्तक्षेप किन गर्यो ? भिडियो हेर्नुहोस् …

  • मिस तामाङ प्रतियोगिता २०१८ को भाग -१ , मन पर्नेलाई भोट हाली जिताऊ (भिडियो)

  • तामाङ सेलो ‘ल्होछार पर्वमा …. सुनिता पाख्रिन तामाङ

  • बालवालिका केन्द्र खोलेर बाल ब्यापार गर्ने प्रशासनको नियन्त्रणमा (जनतासंग सिधा कुरा)

  • बिज्ञापनका लागि:
     [email protected]
    लेख, रचना र समाचारका लागि:
     [email protected]
    सामाजिक संजाल तर्फ:
    सर्वाधिकार © 2012 - 2024: Tamang Online मा सार्बधिक सुरक्षित छ. | बिज्ञापन | सम्पर्क | हाम्रो बारेमा Designed by: GOJI Solution