हेडलाईन

तामाङ समाज क्यानाडाको तेश्रो अधिवेशन सम्पन्न         तामाङ सोसाईटी अफ सिड्नीको अध्यक्षमा विशाल तामाङ चयन         नेफिन इजरायलको अध्यक्षमा कुमार आङ्देम्बे चयन         ग्याल्थुमकी मृगौला पिडितलाई वडाअध्यक्ष द्वारा सकलित रकम हस्तान्तरण         नेफिन इजरायलको ११ औ वार्षिकोत्सव तथा साधारण सभा हुदै         रोमानियामा पहिलो पटक बुद्ध जयन्तीको पावन अवसरमा शान्तिपुर्न -याली सुसम्पन्न ।         क्यानाडाको मिस्सीसागामा २५६७ औं बुद्ध जयन्ती समारोह सम्पन्न         नेवा: खल: इजरायलले साधारण सभा तथा फोटो प्रतियोगिताको आयोजन गर्दै         नेपाल तामाङ घेदुङ रोमानियाको पहिलो अधिवेशन भव्यताका साथ सम्पन्न         रोमानियामा निधन भएका तामाङको शब नेपाल पुग्यो         मृगौला पिडितलाई आर्थिक सहयोग         तामाङ सोसाइटी अफ अमेरिकाको अध्यक्षमा बुद्धिमान तामाङ निर्वाचित         प्रतिभाशाली तामाङ संचारकर्मी दीपेन्द्र दोङ तामाङको निधन         प्रदेश नम्बर १ को पुन:नामाकरण आन्दोलनका घाइते लिम्बुको मृत्यु ,शहिद घोषणा गर्न माग         क्यानाडामा छक्का पन्जा-४ पहिलो दिन हाउसफूलको साथ् प्रदर्शन        

सम्बन्ध जोड्ने सिन्दुर, तोड्ने कागज !

केही दिनअघि जिल्ला अदालत काठमाडौंको इजलाश नम्बर १६ मा डेढ घण्टा बिताउने अवसर जुर्यो । जुन अवधिमा उक्त इजलाशबाट १८ जोडीले सम्बन्धविच्छेद गरेका थिए ।

सम्बन्धविच्छेदका कारणहरु फरक–फरक थिए । सबै कारणबारे इजलाशमा बहस÷छलफल भएन । वकिलहरुले तयार गरेको पत्रका आधारमा न्यायाधीशले फैसला गर्दै थिए । छुट्न लागेका सबै जोडीलाई न्यायाधीशले प्रायः एउटै र औपचारिक प्रश्न सोधिरहेका थिए । ‘तपाईंहरु सहमतिमा छुट्न लाग्नु भएको हो ?’ अनि, विशेषगरी महिलालाई लक्षित गर्दै सोधिएको थियो, ‘अंश नलिने सहमति भएको हो ?’ छुट्न लागेका जोडीहरुले ‘हो मा हो’ मिलाउथे । सम्बन्धविच्छेदको कागज बनिहाल्थ्यो ।

सम्बन्धविच्छेदको कागज हात पारेपछि एकाधबाहेकको आँखा रसाएको देखिन्थ्यो । कोही बिहे गरेको चार महिनामा छुट्दै थिए, कोही विहे गरेको १७ वर्षपछि । मलाई छुटिएका जोडिहरुसित केही भलाकुसारी गर्न मन लागेको थियो । तर, ‘उनीहरुको घाउलाई किन कोट्याउनु ?’ भन्ने लागेर केही सोधिनँ । रै त पनि मनमा एउटा प्रश्न खेलिरह्यो, ‘यो समाज कता जाँदैछ ?’ हो, ‘यो समाज कता जाँदैछ ?’ भन्ने प्रश्नसित जोडिएर धेरै कुरा मनमा आयो । यसबारे बुझ्न मन लाग्यो । र, बहस जरुरी लाग्यो ।

निश्चितप्रायः छ, केहीको बाहेक बहुत तामझमका साथ विहे भएको थियो । बिहेलाई उत्सवको रुपमा लिइएको थियो । अभिभावकले कर्तव्य पूरा गरेको ठानेका थिए । विहेको केही समय उनीहरु अतिखुसी थिए । धेरै जोडीले आपसका कसम खाए होलान्, ‘सँगै ज्यूँने, सँगै मर्ने ।’ एउटालाई घोच्दा अर्कोलाई दुख्थ्यो होला । एउटा चकलेट पनि एक्लै खान मन नलागेर बाँडेर खान्थे होला । ‘हेरेर नै जुनी काट्छु’ जस्तो लागेको थियो होला । तर, आज उनीहरु आपसमा बस्नै नसक्ने भए । एकलाई अर्कोको मुख नै हेर्न मन नलाग्ने भयो । किन ? के कुराले यस्तो बनायो ? यो त व्यक्तिगत र भावनात्मक कुरा जस्तो मात्रै भयो । तर विषय यतिमा मात्रै सीमित छैन । किनकि, योसँग हाम्रो समाज व्यवस्था, धार्मिक÷सामाजिक मान्यता जोडिएको छ ।

विवाह र सामाजिक मान्यता

विवाहको परिभाषाबारे लामो बहस नगरौं । बुझिने भाषामा विवाह भनेको एउटा सामाजिक सँस्कार हो, जहाँ विपरीत लिङ्गीबीच सँगै जीवन विताउने शर्त हुन्छ । यसअर्थमा दाम्पत्य जीवन शर्तबाटै सुरु हुन्छ । यहाँ शर्त मात्रै भनेर धर पाउने अवस्था छैन । किनकि हाम्रो सामाजिक मान्यता र सँस्कार नै गलत छ ।

हाम्रो समाजको पहिलो मान्यता भनेको बिबाह गर्न दुबै अविवाहित हुनु पर्छ । कि त सम्बन्धविच्छेद गरिएको हुनुपर्छ । सम्बन्धविच्छेदपछिको विवाहलाई पनि हाम्रो समाजले पूर्णमान्यता दिँदैन । अझ अविवाहित भन्ने मात्रै होइन, विवाहलाई कुमारीत्वसित जोडेर हेरिन्छ । अर्थात्, विवाहलाई यौनसम्पर्क गर्ने लाइसेन्सका रुपमा बुझिन्छ ।

त्यस्तै विवाह भनेको केटीलाई केटाले मागेर पाउने समारोहका रुपमा लिइन्छ । केटा पक्षले माग्ने, केटी पक्षले आफ्नो छोरी दिने । अझ भनिन्छ, ‘कन्यादान’ । एउटा मान्छेलाई अर्को मान्छेले मान्छे नै दान दिने भन्ने कुरा कदापि न्यासंगत हुन सक्दैन । अनि, बिबाहपछि ‘केटा पक्षले केटीलाई पाल्ने, केटीले केटा पक्षको घरको स्याहारसंभार गर्ने’ भन्ने मान्यता छ । जहाँ केटा पक्ष सत्ता हुन्छ, अनि केटी रैती । जसकारण केटी पक्षमा क्रमशः विद्रोहको भाव जाग्छ । जुन स्वभाविक सामाजिक नियम हो ।

मागेर मान्छे पाउने मात्रै होइन, विवाह मण्डपमा पुरोहितले सँस्कृत भाषामा एउटा श्लोक पढ्नेवित्तिकै एउटी केटीको पहिचान नै बदलिन्छ । थर र गोत्र मात्रै होइन, सम्पूर्ण सामाजिक नियमहरु केटोपक्षमैत्री हुन्छ । एउटी सबल एउटी केटी एउटा दुर्बल केटोसित आत्मसमर्पण गर्न अभिशप्त हुन्छे । अनि, समाजमा विकृति नबढे के हुन्छ ?

एक धर्को सिन्दुर वा एक झुप्पो पोते त प्राविधिक कुरा मात्रै हो । पुरोहितको एउटा श्लोकले कसैको जीवन जोड्ने वा तोड्ने कुरा स्वभाविक हुन सक्छ ? त्यो भावनात्मक कुरा हो । प्रेम हो । समाझदारीपन हो । जीवन र दाम्पत्य जीवनलाई हेर्ने, भोग्ने दृष्ट्रिकोण र शैली हो । कसैले कसैका लागि कोही मान्छे जबरजस्त लागिदिएर कर्तब्य पूरा भएको ठान्न मिल्छ ? हाम्रो समाज कुन आदर्श वा दर्शनबाट प्रेरित छ ? धर्मका नाममा कोही मान्छेको जीवनप्रति सौदाबाजी गर्न मिल्छ ? यो बहसको विषय हो ।

विवाह र यौन

एउटा पुरुष वा नारीको यौन चाहना किशोराबस्थाबाटै सुरु हुन्छ । तर, विवाह पढाई सकिएपछि वा कमाउने भएपछि गर्ने भन्ने मान्यता छ । जुन उमेर भनेको २५ वर्षको पेरिफेरि हो । त्यतिन्जेलसम्म उनीहरु कुण्ठित हुनु पर्छ । चाहनालाई मारेर बस्नु पर्छ । विवाह धेरै ठूलो कुरा हो । सँगै जीवन विताउने कुरा हो । तर, हाम्रो समाजले यौनसँग जोडेर हेर्ने बनाएको छ । जसकारण हरेकको मनमा बिहे भन्ने वित्तिकै यौनको चित्र आउँछ । जुन गलत हो । जबसम्म विवाहलाई यौनभन्दा माथि उठेर हेर्ने सामाजिक सोचको विकास हुँदैन तबसम्म समाजमा विकृति मौलाउँछ । किनकि, बिहेपछि सम्बन्धविच्छेद भएको थुप्रै कारणहरुमध्येको एउटा प्रधान कारण हो, यौन ।

विवाहपछि श्रीमानले अर्कै स्त्रीसित वा श्रीमतीले अर्कै पुरुषसित शारीरिक सम्पर्क राखेको खुलासा भएको वा शंका बढेकै कारण धेरैभन्दा धेरै सम्बन्धविच्छेद भएको नजिर छ । यसर्थ बिबाहअघिकै मान्यताका कारण विवाहपछि पनि असर परेको छ ।
हुनतः यौन प्राविधिक कुरो हो । तर हाम्रो समाजमा यौनलाई चरित्र र आदर्शसित जोडेर हेर्ने गरिन्छ । यसका विभिन्न आयाम होलान् । यो सामाजिक अनुशासनको विषय पनि होला । समाजलाई विकृतिरहित बनाउन एकजनासँग मात्रै यौन सम्बन्ध कायम गर्ने नियम बनाएको भनेर तर्क गर्नेहरुको पनि ठूलै जमात छ । तर, यौनकै मामलामा किन पुरुषलाई छाडा छाडिन्छ ? र नारीको चरित्रसँग तुलना गर्ने गरिन्छ ? मान्छेले सामाजिक नियम बनाउँदा किन नारीलाई नियम लाद्ने बस्तुका रुपमा सोच्यो ? किन मान्छेका नियमहरु प्रकृतिविरुद्धका भए ? जब जबरजस्त लादिएको अनुभूत गरेर कोही नारी माथि उठ्न खोज्छे भने चाहिँ सामाजिक विकृतिका रुपमा हेर्नुपर्ने दिन आयो ? के यो बहसको विषय होइन ?

सामाजिक नियमको आवश्यकता

लिखित कानुन बन्नुभन्दा पहिला पनि समाज चलेको थियो । समाजलाई व्यवस्थित ढंगमा चलाउनकै लागि विभिन्न ‘अलिखित सामाजिक कानुन’हरु बनाइएको हो । यदि सामाजिक कानुन नबनेको भए मान्छे आदिम युगबाट आजको अवस्थामा आइपुग्दैनथ्यो होला । तर, समाजलाई व्यवस्थित गर्न बनाइएका नियमहरु किन पुरुषमैत्री भए ? वा किन वस्तुवादी, प्रकृतिमैत्री र उन्नत हुन सकेनन् ? हिजो आदिम कालमा आदिम सोचले बनाइएका थोत्रा नियमहरुलाई हामीले आज पनि उस्तैगरी मान्नुपर्ने भए हाम्रो विकासको सूचक के हो ? के अब पुराना अस्वभाविक सामाजिक नियमहरुलाई समयसापेक्ष परिवर्तन गर्नु पर्दैन ? त्यसो नगर्ने हो भने सामाजिक विकृत झन् बढ्ने निश्चत छैन र ? यो चाहिँ बहसको विषय होइन र ?

सम्बन्धविच्छेद सामाजिक विकृति हो ?

जसरी सम्बन्धका लागि बिहे प्राविधिक कुरा हो, त्यसैगरी अदालतमा गएर सम्बन्ध विच्छेद गर्ने कुरा पनि प्राविधिक हो । बिहे गर्ने सँस्कार चाहिँ उहीं पुरानै, अनि छाड्ने सँस्कार चाहिँ ‘कथित् नयाँ’ भन्ने मात्रै हो । पुरोहितको एक श्लोकले थर परिवर्तन हुने, न्यायाधीशको एक वाक्यले थर हट्ने ? एक धर्को सिन्दुरले सम्बन्ध जोडिने, अदालतमा बनेको एउटा पत्रले सम्बन्ध सकिने ? के सम्बन्ध भनेको सिन्दुर र अक्षरजस्तो वस्तुवादी कुरा हो ? के सम्बन्ध विच्छेद एउटा सामाजिक विकृतको कारण हुन सक्छ ? सुरुमा भनेझैं, यो हिसाबले समाज कता जाँदैछ ?

हुनत बिहेका धेरै प्रकृति छन् । त्यसमध्ये प्रेम विवाह, मागी विवाह र कानुनी विवाह चल्तीमा छन् । लिभिङ टुगेदर भनेर विहे पूर्व नै केटाकेटी सँगै बस्ने गर्न पनि थालिएको छ । विहेका प्रकृति धेरै भए पनि सबै प्राविधिक विषय नै हुन् । पछिल्लो समय कानुनी विवाहलाई बढी उन्नत मानिए पनि चुरो कुरो उहीं हो । र, यो समाजमा सबैभन्दा गडेको चाहिँ ‘मागि विवाह’ र कानुनी रुपमा सम्बन्धविच्छेद् नै हो ।

विषय विवाह हुनु वा छुट्नुसँग मात्रै जोडिएको छैन । यो भावना र सामाजिक संरचनासँगै सृष्टिसित जोडिएको छ । आजसम्म समाज चलेको मान्यताकै आधारमा हो । यसर्थ सम्पूर्ण मान्यताहरुलाई गलत भन्न मिल्दैन । सबै कुरा कानुनअनुसार चल्ने भन्ने हुँदैन । कतिपय मानवीय, सामाजिक तथा साँस्कृतिक मान्यताहरु छन्, हुन्छन् । त्यो परिवेशअनुसार फरक–फरक होला । तर, ती मान्यताहरुलाई समयानुकुल परिवर्तन गर्न सक्नु पर्छ । नत्र, ती नियम वा मान्यताहरु नै विकृतिको कारण बन्न सक्छ । त्यसैले सम्बन्ध विच्छेद आफैंमा विकृति होइन, त्यो एउटा कानुनी प्रक्रिया हो, जस्तो कि विहे एउटा सामाजिक चलन ।

र अन्त्यमा,

नेपालमा उत्पीडित समुदायको उत्थानका निम्ति बनेका कानुनहरुबारे पनि बुझ्न आवश्यक छ । यसमा धेरै बहस विस्तारै गरौंला । तर जबसम्म आइएनजीओले हाम्रो कानुन निर्माणमा प्रभाव जमाउछन् र नारीलाई सौन्दर्यको राज नै आफ्नो शरीर भएको भ्रम भइरहन्छ, तबसम्म सामाजिक मूल्यमान्यतालाई परिष्कृतसँगै उन्नत बनाउन कठिन छ । सम्बन्धविच्छेदलाई ‘पैसाको खेती’का रुपमा लिने सोच र चलन बढ्नुले यसप्रति बहसको आवश्यकता औंल्याउँछ । र, यो त बहसको कास्टिङ मात्रै हो । क्रमशः क्लाइमेक्समा पुगौंला ।

बिमल नेपाल /नेपालीपत्र 






शुभकामना

भर्खरै...

लोकप्रिय

रोचक खबर

रोमानियामा सोनाम ल्होछार तथा बृहत् साँस्कृतिक कार्यक्रम सभ्य र भब्य रुपले सम्पन्न

रोमानियामा सोनाम ल्होछार तथा बृहत् साँस्कृतिक कार्यक्रम सभ्य र भब्य रुपले सम्पन्न

"प्रावास मा आफनो भाषा , धर्म कला र संस्कृति को जगेर्न गर्नै " भन्ने मुल नारालाई आत्मसात गर्दै सन् ०१।०१।२०२३ का... बाँकी यता

Phursang Lama / February 18, 2024

५५ वर्षपछि दुई देशबीच श्रम समझदारी कायम

५५ वर्षपछि दुई देशबीच श्रम समझदारी कायम

  रोमानिया । नेपालीहरुको आकर्षक गन्तव्य बन्दै गएको युरोपेली मुलुक रोमनियासँग नेपालले द्विपक्षीय श्रम... बाँकी यता

Phursang Lama / October 7, 2023

 Photo Gallery

  • अमेरिकास्थित दुई तामाङ संस्थाबिच एकता हुने

  • नेपाल तामाङ घेदुङको कोन्ज्योसोम घोषणा पत्र २०७४ सार्वजनिक

  • फोनिजको अध्यक्षमा डण्ड गुरुङ निर्विरोध निर्वाचित

  • अभिनेत्री पूर्णिमा लामा तामाड – म रुन्चे कहाँ हो र ?’

  • चर्चित मोडल स्मिताका सात कामुक फोटो सार्वजनिक(फोटोफिचर)

  • लुम्बिनीमा अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध सम्मेलन गर्ने तयारी

  • नेपाल तामाङ घेदुङको राष्ट्रिय बिधान-सभा चैत २३ र २४ गते

  • पहिचानको मुद्दा कहाँ पुगेर अत्कियो ?

  • यस्तो छ – नमस्कार गर्नुको कारण र महत्व

  • स्वयम्भुमा १३ पटक परिक्रमा र सरसफाई कार्यक्रम सम्पन्न (फोटो सहित)

  • महिलाले ध्यान दिने पुरुषका ७ चिज

  • प्रधानमन्त्री प्रचण्डले तामाङ संस्कृति भवन बनाउन सहयोग गर्ने घोषण,कुलमान घिसिङको प्रशंसा

  • राष्ट्रिय सोनाम ल्होछारको अवसरमा तामाङ ह्वाइखा (कविता ) प्रतियोगिता हुने

  • तमु ल्होसार के हो र कसरी मनाईन्छ ?

  •  Music videos

  • नेपालले गर्यो नयाँ नक्सा सार्वजनिक

  • भारतले जबरजस्ती हटाउन लगायो नेपाल भारत सम्बन्धि बीबीसीको डकुमेण्टी

  • तामयिक लिपी र सम्भोटा लिपीमा फरक के छ ? लेख्ने तरिका सहित

  • ‘तिम्रो घरको वरिपरि’ युट्युब ट्रेन्डिङ नम्बर १ मा (भिडियो)

  • मिस तामाङ २०१८ का सहभागीहरु तामाङ भुषभुषा र डम्फुको साथमा तामाङ भाषाको गीत गाउदै

  • तीनकुनेमा आयोजित सोनाम ल्होछार कार्यक्रममा सुरक्षाकर्मीले हस्तक्षेप किन गर्यो ? भिडियो हेर्नुहोस् …

  • मिस तामाङ प्रतियोगिता २०१८ को भाग -१ , मन पर्नेलाई भोट हाली जिताऊ (भिडियो)

  • तामाङ सेलो ‘ल्होछार पर्वमा …. सुनिता पाख्रिन तामाङ

  • बालवालिका केन्द्र खोलेर बाल ब्यापार गर्ने प्रशासनको नियन्त्रणमा (जनतासंग सिधा कुरा)

  • बिज्ञापनका लागि:
     [email protected]
    लेख, रचना र समाचारका लागि:
     [email protected]
    सामाजिक संजाल तर्फ:
    सर्वाधिकार © 2012 - 2024: Tamang Online मा सार्बधिक सुरक्षित छ. | बिज्ञापन | सम्पर्क | हाम्रो बारेमा Designed by: GOJI Solution