काठमाडौं । आफ्नो जातीय, भाषिक र सांस्कृतिक अधिकारका लागि वर्षौंदेखि संघर्ष गर्दै आएका दार्जिलिङका नेपालीभाषी समुदाय पश्चिम बंगालको ममता बनर्जी सरकारले सरकारी स्कुलमा कक्षा एकदेखि दससम्म बंगाली भाषालाई अनिवार्य गराएपछि त्यसविरुद्ध फेरि एक पटक कडा आन्दोलनमा उत्रेका छन् । सरकारी निर्णयविरुद्ध गोरखा जनमुक्ति मोर्चा (गोजमुमो) ले थालेको यो आन्दोलनले बिहीबार हिंसात्मक रूप लियो ।

बिहीबार दार्जिलिङको राजभवनमा पश्चिम बंगाल सरकारको क्याबिनेट बैठक चलिरहेको थियो । बैठक चलिरहेकै बेला विमल गुरुङले नेतृत्व गरेको गोरखा जनमुक्ति मोर्चाले राजभवनसम्म पैदल मार्चको आयोजना गरेको थियो । प्रदर्शनकारीहरू बैठक स्थलतर्फ जान खोजेपछि प्रहरीसँग भिडन्त भयो । बैठक सिध्याएर पश्चिम बंगालकी मुख्यमन्त्री ममता बनर्जी राजभवनअगाडि निस्किनेबित्तिकै अलग गोर्खा राज्य बनाउन संघर्षरत गोजमुमोका कार्यकर्ताहरूले ढुंगामूढा सुरु गरेका थिए ।

अहिले दार्जिलिङमा ममता बनर्जीको तृणमूल कंग्रेस र विमल गुरुङ नेतृत्वको गोजमुमोबीच प्रतिस्पद्र्धाको राजनीति चलिरहेको छ । गोजमुमोले नेपाली भाषा, संस्कृति र पहिचानको मुद्दालाई उठाइरहेको छ भने तृणमूल कंग्रेसले दार्जिलिङको विकास र समृद्धिलाई आफ्नो मुख्य नारा बनाएको छ । मुख्यमन्त्री ममता बनर्जी एकातिर नेपालीभाषीलाई माया गरेजस्तो पनि गर्दैछिन् र अर्कोतिर उनीहरूको अधिकारमाथि नजानिँदो गरी धावा समेत बोलिरहेकी छिन् ।

यसपटक दार्जिलिङमा आयोजना गरिएको क्याबिनेट बैठक कलकत्ताबाहिर आयोजिक पहिलो क्याबिनेट बैठक हो । यस्तो बैठक चार दशकपछि यहाँ आयोजना भएकाले यसलाई ऐतिहासिक मानिएको छ । यो बैठकमार्फत ममता आपूmले दार्जिलिङलाई पर्याप्त ध्यान दिएको सन्देश प्रवाह गर्न खोजिरहेकी थिइन् । बैठकमा भाग लिन ३२ जना मन्त्रीहरू दार्जिलिङ आएका थिए, जसमध्ये २८ जनालाई प्रहरीको सुरक्षामा फिर्ता पठाइयो ।

समाचारअनुसार आन्दोलनका क्रममा दार्जिलिङमा भएको आगजनी र ढुंगामूढाका घटनामा उत्तर बंगालका डिआइजीसमेत ४० प्रहरी र मोर्चाका दस जना कार्यकर्ता घाइते बनेका छन् । प्रदर्शनका क्रममा आन्दोलनकारीहरूले दार्जिलिङदेखि सिलगुडीसम्म चल्ने बसमा आगो लगाइदिएका थिए ।

उनीहरूले बाटोमा रोकेर राखिएका प्रहरीका गाडीहरूमा तोडफोड र आगजनीसमेत गरेका थिए । भीड नियन्त्रण गर्न प्रहरीले केही राउन्ड अश्रुग्यास र लाठीचार्ज गरेको थियो । स्थिति तनावग्रस्त बनेपछि दार्जिलिङमा सेना परिचालन गरिएको छ, तर अहिले स्थिति क्रमशः सामान्य बन्दै गएको समाचार छ ।

आन्दोलनले हिंसात्मक रूप लिएपछि ममता बनर्जीले दार्जिलिङमा रहेका सबै पर्यटकहरूको सुरक्षा सुनिश्चित गर्न प्रहरीबललाई निर्देशन दिएकी छन् । यहाँ झन्डै १२ हजार पर्यटकहरू अलपत्र परेका छन् । यो दार्जिलिङमा पर्यटकहरू घुम्न आउने मौसम हो । यतिखेर त्यहाँ पर्यटकहरूको निकै भीड हुने गर्छ ।

मोर्चाको आरोपको खण्डन गर्दै ममता बनर्जीले दार्जिलिङमा बंगाली भाषा अनिवार्य नगरिएको बताएकी छन् । उनले भनेकी छन्, ‘‘पहाडका जनताहरू जे चाहन्छन्, पढ्न सक्छन् । राम्रो काम गर्न कसैले रोक्न सक्दैन । हामी हिल स्टेटमा विकास गर्न चाहन्छौं । यहाँका मानिसहरू निकै असल छन् । आन्दोलन उनीहरूको संवैधानिक अधिकार हो । उनीहरूलाई यसो गर्न दिनोस् । उनीहरूसँग कुनै समस्या छैन ।’’

उनले दार्जिलिङमा राज्यको मिनी सचिवालय निर्माण गर्ने र वर्षमा दुई पटक क्याबिनेट बैठक दार्जिलिङमै आयोजना गर्ने पनि बताएकी छन् । ममता बनर्जी अहिले गोरखा जनमुक्ति मोर्चा एजेन्डाविहीन बनेको बताउँछिन् । दार्जिलिङमा विकास हुन लागेकोले मोर्चा ईष्र्याग्रस्त बनेर विरोधमा उत्रिएको उनको आरोप छ ।

तर मोर्चा भने ममता बनर्जीको कुरामा सहमत देखिँदैन । मोर्चाका महासचिव रोशन गिरीले भनेका छन्, ‘‘हामी राज्यद्वारा प्रायोजित हिंसाको विरोध गर्छौं । तृणमूल कंग्रेस पुलिस र आफ्ना गुन्डाहरू प्रयोग गरेर हिल स्टेटको शान्ति भङ्ग गर्न खोजिरहेको छ । हामी आफ्नो थलोका बासिन्दाको पहिचानसँग कुनै सम्झौता गर्दैनौं । यसका लागि हाम्रो लडाइँ निरन्तर जारी रहन्छ ।’’ मोर्चाले सरकारको निर्णयविरुद्ध अनिश्चितकालीन दार्जिलिङबन्दको आह्वान गरेको छ ।

-डा. सुधन पौडेल