थाङका कलामा अभयको रंग
भक्तपुर : गाउँमा चैत्र पूर्णिमाको जात्रा थियो । गाउँका तन्नेरीहरु जात्रामा दोहोरी गीत गाउँदै थिए । यही भिडमा उभिएर स्वर मिसाए अभय मोक्तानले । उनको दौतारीहरु आङीकी छोरीहरु थिए । उमेरले १३ वर्ष त्यतिकै चन्चले उमेर थियो अभयको ।
घरमा भाइले आङीको छोरीसँग गीत गाएको खबर सुनाएपछि उनलाई ठूलो चिन्ता बढ्यो । यसपछि उनले घर छोडे र आफन्तकोमा बस्न थाले । यो उनको कच्चा घमण्ड थियो । यही घमण्डले उनको जीवनमा सकरात्मक परिवर्तन ल्यायो ।
घरबाट टाढा भएपछि उनले थाङका लेख्न सिके । उनले थाङका कलामा ब्रस चलाएको २३ वर्ष नाघि सकेको छ । यही पेशाबाट उनले थाङका क्षेत्रमा व्यावसायिक कलाकारको पहिचान बनाइ सकेका छन् । उनी स्थापित र उत्कृष्ट थाङका कलाकारको सूचिमा पर्छन ।
यो पेशामा लाग्नुको एउटा अवस्मिरणीय कथा जस्तै भएको मोक्तान बताउँछन् । उनले भने ‘थाङका गाउँमा नै सिकेको हु । त्यतिबेलाको थाङका र अहिलेको थाङका लेखनमा धेरै अन्तर छ । हामीले गुम्बाबाट थाङका लेखेका थियौं । अहिले काठमाडौंको घर घरमा थाङका लेखिन्छ । त्यो पनि फरक फरक डिजाइन र विदेशी पर्यटकको रोजाइमा ।
वास्तवमा थाङकाको ऐतिहासिक महत्व अर्थको विषयमा धेरैलाई थाहा भएकै विषय हो । उनका अनुसार बौद्ध धर्ममा धार्मिक महत्वका हिसावले थाङका लेखिन्थ्यो । अहिले व्यावसायिक रुपमा अन्तराष्ट्रिय बजारीकरण हुदै गएको छ । विशेष गरी गुम्बा र टिबेटमा प्रयोग हुने थाङका अहिले विश्वबजारमा माग बढेको मोक्तानको भनाई छ ।
अहिले थाङका व्यावसाय धेरैल सुरु गरेपनि कतिलाई यस्को ऐतिहासिक महत्वको ज्ञान थाहा नभएको उनको अनुभव छ । थाङकाको ज्ञान भएकालाई लेख्न आउँदैन र लेख्ने मान्छेलाई ज्ञान हुदैन यो वास्तविक हो । तर अभयलाई भने सैद्धान्तिक ज्ञानसँगै व्यवहारिक ज्ञानमा पनि उत्तिकै पोख्त रहेको पाइन्छ ।
यही कारणले गर्दा उनको फ्याक्ट्रिमा अहिले ६० जना थाङका कलाकार छन् । मासिक रुपमा १० देखि ६० हजार पारिश्रमिक लिने थाङका कलाकार उनको फ्याक्ट्रिमा रहेका छन् ।
उनी थाङका डिजाइन मात्रै होइन थाङका लेख्छन् पनि यही कलालाई सफलताको सुत्रको मान्छन् । उनले तयार गरेको थाङका अत्यन्तै महंगो पर्छ । जहाँ लास्साको छिङगाङको डिजाइन हो । यो कला उनले टिबेटका साथिबाटै सिकेका हुन् ।
उनको व्यापार लास्सामा नै हो । उनी दुई पटक लास्सा पुगेर फर्किसकेका छन् । पछिल्लो समय भने उनको थाङका चोरी हुँदा निकै घाटा भएको गुनासो गरे ।
उनी विशेषगरी बेइजिङका लागि थाङका बजारलाई ध्यानकेन्द्रित गर्न चाहान्छन् । अभयले थाङका कलालाई अन्तराष्ट्रियकरण गर्ने योजना अनुसार २०७१ बाट आफ्नै कम्पनी दर्ता गरेका छन् । उनी अब, थाङका कलाकै प्रवद्र्धन र विकासका लागि मंसिर ३० गते युरोप यात्राको तयारीमा छन् ।
रामेछाप हिलेदेवि ३ डोक्मा घर भएको मोत्तानले यही थाङका कलाबाट आफ्नो करियरमा ट्रनिङ प्वोइन्ट लिएका छन् ।
उनको अर्को लुकेको पाटो भनेको खेल क्षेत्र हो । उनी कराँते खेलाडी हुन् । समय सन्दर्भले गर्दा उनी खेलाडी भएको बताउँछन् । नेपाल न्यूहोन कराते संघ सोतोकानको उनी संस्थापक मध्ये एक हुन् । उनी यस संस्थाको कोषाध्यक्षको रुपमा क्रियाशिल रहेको छ । उनले उक्त कराँतेबाट थ्रि डान गरेका छन् ।
प्रस्तुती: अर्जुन पाख्रिन
