-कुमार ब्लोन तामाङ

तामाङ समुदायको साँस्कृतिक पर्व ल्होछार नजिकै आउंदै  गर्दा तातोतातो बहस सुरु भएको छ । सो बहस हुनु एक किसिमले राम्रो नै हो । प्रवासमा रहेका केही तामाङ संस्थाले  त सोनाम  ल्होछारको कार्य तालिका समेत सार्वजनिक गरिसकेका छन । कतार र ओमनले तयारी सुरु गरि सकेको छ भने अरु देशका तामाङ संस्थाहरु तयारी गर्ने तरखरमा देखिन्छ । २०४६ सालबाट तामाङ समुदायले सार्वजनिक रूपमा मनाउन थालेको सोनाम ल्होछार २०५१ सालबाट राज्यले राष्ट्रिय पर्वको रुप बिदा दिएको हो ।

सोनाम ल्होछार तामाङ समुदायको होइन भन्ने लामा गुरु तथा समर्थकहरु सोनाम ल्होछारको पात्रो छैन, सोनाम ल्होछार बि.स. पात्रो (सौर्य) अनुसार मनाउछन् , सोनाम ल्होछार १२ औ महिना मनाउने गर्छ, यो नयाँ बर्ष होइन आदि आदि आरोप लगाउने गरेको पाइन्छ । त्यति मात्र होइन ग्याल्बो लोसार चीनमा समेत मनाउने, ग्याल्बो भनेको बुद्ध हो, सोनाम ल्होछारमा प्रयोग गर्दै आएको सम्बत मन्जुश्रीको जन्म जयन्ती हो भनेको सुनेको छु ।

म लामो समय नेपाल तामाङ घेदुङ संस्था संग आवाद्ध भई काम गरेको नाताले सोनाम ल्होछार मनाउन थालेको धेरै बर्ष भैसकेको छ । हाम्रो पुर्खाले माघमा ल्हो फेर्छ भन्ने जनबिश्वास र परम्परा के हो ? विश्वमा ठुलो जनसंख्या भएको चीनमा (तिब्बत बाहेक) नयाँबर्षको रुपमा सोनम ल्होछारको दिन नै मनाउदछ । उनीहरु यो नयाँ बर्षलाई Lunar new year भन्दछ । ल्हो गणना गर्दा  खोर्लोमा भएको जनावर नै हुने गर्दछ । लुनार भनेको चन्द्र पात्रो होइन र ?  अर्को कुरा चिनियाँहरु बौद्धमार्गी होइन र ?  त्यही चन्द्र पात्रोमा बुद्ध  जयन्ती परेको ठिक एक महिना पछि ग्याल्बो ल्होछारको पात्रोमा बुद्ध जयन्ती पर्दछ र मनाउने गरिन्छ त्यो ठिक हो र ?  नेपाल सरकारले कुनै पनि  आदिवासी जनजातिको बिदा दिने प्रचलन नभएको बेलामा तामाङ अग्रजहरुले राज्यबाट मान्यता लिन प्रस्तुत गरेको आधारहरु अध्ययन नगरिकन सार्वजनिक बिदा दिए होलान र ?  मन्जुश्रीले ज्योतिष ज्ञानको धर्मदेशना गरेको स्मरण स्वरुव सोनाम ल्होछार मान्ने तामाङ समुदायले यो सम्बत प्रयोग गरेको हो ।

लामा गुरुहरुले आर्जन गरेको ज्ञानको आधारमा मात्र तामाङ समुदायको धर्म र संस्कृतिको मात्र  ब्याख्या नगरिकन समग्र तामाङ संस्कृतिको आधारमा र बिश्वले प्रचलनमा ल्याएको चन्द्र पात्रोको  आधारमा हामीले हाम्रो सोनाम ल्होछार मनाउन पर्दछ ।

अन्त्यमा आउँदै गरेको ज्या/चरा ल्होछार २८५३ (Bird new year 2853) सबैमा अग्रिम शुभकामना !!!

(लेखक: नेपाल तामाङ घेदुङका निवर्तमान केन्द्रिय महासचिव हुनुहुन्छ)