राज्यले सबै चार्डलाई समानता नदिएकै कारण आदीबासीले दशै-तिहार बहिस्कार गर्यो
तिलक गुरुङ
संघीयता प्राप्त संगै मुलुकमा बहु धार्मिक,बहु सास्कृतिक, बहु भाषिक आदि ईत्यादीले राष्ट्रीय मान्नेता पाएको छ ।आज देश संघियतामा गैसकेको छ । संघीय प्रणालीमा देश बर्गिकरण गरेर अघि बढीसकेको मुलुकमा सबै जातजाती,धर्म र लिङ्गलाई समान रुपमा राखिनु अर्थात मान्नेता दिईनु पर्ने हो तर त्यो भएन ।
शासकबर्गहरुले आफ्नै मुठ्ठीमा राख्न दुस्प्रयास गरे । एकल जातिय एकल धार्मिक रुपमै लाद्न कोसिस गरे अन्ने समुदायको पर्वलाई दिदै आएको सरकारी विदा कटौती गरीदियो तर दशै तिहारलाई कटौती गर्न सकिन त्यो नै राज्यको गल्ती हो । सामुदायिक पर्व नकटाउनु कटाई सकेपछी कि सबैको पर्व बिदा कटाउनुपर्ने थियो कित कसैको पनि कटाउन मिल्दैनथ्यो तर यहाँ देश भित्रकै पर्वमा पनि शासक बर्गको सामुदायिक पर्वलाई राष्ट्रीय मान्नेता मै राखियो तर आदीबासीको पर्वलाई राष्ट्रीय मान्नेता बाट हटाईयो यो संघियताको अपमान हो ।
संघीयताको उदेश्य अनुरुप देश भित्रको सबै जाती,सबै धर्म,सबै पर्व, सबै पोषाक र सबै सस्कार र सस्कृतीलाई राष्ट्रीय मान्नेता दिइनु नै हो तर यहाँ कसैलाई काखा कसैलाई पाखा गराईयो त्येसै बिभेद बाट आक्रोसित आदीबासी समुदायले दशै तिहारको बहिस्कार गरिएको हो ।
आजको आदिबासी समुदाय ढुंगे युग र सिकारी युगमा छैनन् धेरै शिक्षित छन । आफ्नो हक अधिकार चिन्ने र खोज्ने क्षेमतामा पुगिसकेका छन् । अहिलेका आदीबासीले आफ्नो र अर्काको छुट्याउन सक्छन् भने आफ्नोलाई प्रोत्साहन र अर्काकोलाई सम्मान गर्न पनि जानेका छन तर राज्यले आफ्नो माथी विभेद गरीयो त्येस्कै कारण आक्रोषित आदीबासीको जमात र आदीबासी संघ सस्थाहरुले शासकबर्गको कडा आलोचना सँगै दशै तिहारमा कालो टीका र कालो झण्डा देखाउदै बहिस्कार गर्न बाध्ये भएको हो ।
यस बिषयमा राज्यको ध्यानाकर्षण हुन जरुरी छ नत्र यिनै बिषयले फेरी देशमा दन्द हुन सक्छ । शासकबर्गले देशलाई कसरी निकाश दिने भन्ने बिषयमा पनि सोच्न आवश्यक छ । देशमा दन्द हटाउन देशभित्रको सबै सबै जाती, धर्म, भाषा, पर्व, सस्कार र सस्कृतीलाई बराबरी सम्मान दिईनुपर्छ यी सबै राष्ट्रको गहना हो रत हामी गाउँछौँ ।
“सयौं थुँगा फूलका हामी, एउटै माला नेपाली
सार्वभौम भई फैलिएका, मेची-महाकाली।।
प्रकृतिका कोटी-कोटी सम्पदाको आंचल
वीरहरूका रगतले, स्वतन्त्र र अटल।।
ज्ञानभूमि, शान्तिभूमि तराई, पहाड, हिमाल
अखण्ड यो प्यारो हाम्रो मातृभूमि नेपाल।।
बहुल जाति, भाषा, धर्म, संस्कृति छन् विशाल
अग्रगामी राष्ट्र हाम्रो, जय जय नेपाल।।
यसरी राष्ट्रगानले सबैलाई समेटिएको छ सबैको सम्मान गरिएको छ त्येसरी नै साशकबर्ग र राष्ट्रले व्यवहारले पनि समान अधिकार दिए देश न टुकृन्छ, न दन्द हुन्छ, न रक्तपात हुन्छ, न विभेद हुन्छ तब देश विकाश र सम्बृद्दीमा फड्को मार्न सफल हुन्छ ।
दशै तिहारको बिषयमा बोल्नु पर्दा यो पर्व नेपालमै रहेको कुनै एक समुदाय अर्थात हिन्दु धर्मलम्बीहरुको महान चार्ड हो यो पर्व नेपालीको हो भन्न मज्जाले सक्छौ र सक्नुपर्छ किनकी देशभित्रका सबै पर्व, सबै जाती, सबै धर्म, सबै भाषा आदीआदी सबै नेपालीको हो यसमा कसैले हैन भन्न मिल्दैन यो सबै संघियताको उपलब्धी हो ।
दशैको टीका
दशैमा लगाउने टीका रातो रङ्गको हो । रातो रङ्गको टीका हिन्दु परम्परा अनुसार छुट्टै महत्त्व र बिषेशता बोकेको पाउछ त्येसैले दशै मनाउनेहरुले रातै टीका लगाउनुपर्छ तर सेतो र कालो टीकाले दशैको अपमान गर्छ यस्को कुनै अर्थ र परीभाषा छैन । केही बर्ष अघिदेखी आदीबासी समुदायले दशैमा सेतो टीका लगाएर दशै मान्दै आएको पाउछ तर त्यो सेतो रङ्गको टीकाले दशैको अर्थ दिदैनन् ।
दशै मनाउदा ईतिहास पढेका र ईतिहास जानाकार आदीबासीहरुले दु:ख र शोकको महशुस गर्नु स्वभाविक हो किनभने पुरानो त्यो काहाली लाग्दो ईतिहास सुन्दा र पढ्दा आँखा नरसाउने कोहि हुदैन किनभने त्यो जमनामा साह बंशले धेरैलाई दु:ख दिईएको छ, दशै नमान्दा फाँसी दिएको, दशै नमान्दा निर्मम हत्या गरीएको, दशै नमान्दा राज्य बाट अधिकार खोसिएको जस्ता धेरै दुख दिईएको थियो त्येसैले त्यो ताका जनताले राज्यको कु नितीले गर्दा करले दशै मनाईन्थ्यो अहिले रहरले मनाईन्छ ।
दशै आदीबासीहरुको पर्व हैन यसलाई मान्नै पर्छ भन्ने करकाप रहदैन तर एकले अर्काको सम्मान स्वरुप मीठो मीठो खाएर शुभकामना आदानप्रदान गर्न पनि सकिन्छ ।
कालो टीका लगाउने को हुन् ?
कालो टीका लगाउने आदीबासी समुदाय र आदीबासी संघ सस्था हुन । आदीबासीले पनि दशै तिहारलाई सम्मान गरी धार्मिक सहिष्णुता कायम गर्नुपर्छ कसैले कसैलाई विरोध र बहिस्कार गर्नु धार्मिक सहिष्णुतामा खलल पुराउनु हो । सबै नेपालीहरुले हिन्दु धर्मलम्बीहरुको पर्वलाई मान्न पनि सक्छौ ,बौद्ध लम्बीको पर्वलाई मान्न पनि सक्छौ प्राकृतिक पुजक आदीबासीहरुको आफ्नो सामुदायिक पर्वलाई मान्न पनि सक्छौ यी सबै सबै पर्वहरुमा शुभकामना आदान प्रदान गर्न पनि सक्छौ तर एक अर्काले विरोध र बहिस्कार गर्नु असहिष्णुता र दन्द निम्त्याउनु हो त्येसैले राज्यले समयमै यस्ता समस्या समाधान गर्न जरुरी छ ।
राज्यले नेपाली नेपालीमा भाईचरत्व र सद्भाव कायम गराउन नेपाल भित्रका सबै धर्म, सबै जाती, सबै भाषा, सबै पर्व, सबै सस्कृती आदी ईत्यादी सबै सबैलाई राष्ट्रीयकरण गरीयोस । यस बिषयमा शासकबर्गको चाडो ध्यान जावस ।
अन्तत: कहिकतै भुलचुक गल्ती भएमा क्षेमा प्रार्थी सँगै सबै नेपालीहरुलाई दशै पर्वको शुभकामना दिन चाहन्छु ।
-सार्वजनिकबाट